Jak to robią inni?

Jak to robią inni? Tęczowe rodziny w innych krajach

Sytuację tęczowych rodzin na świecie dobrze obrazuje raport ILGA-Europe (zrzeszenie 600 organizacji pozarządowych z 54 krajów Europy i Azji Centralnej), badający poziom równouprawnienia osób LGBTQ+ w różnych krajach.  Dwa kraje w rankingu uzyskały 100% w kategorii rodziny – Malta i Belgia, a 90% i więcej uzyskały Holandia, Szwecja, Dania, Wielka Brytania, Hiszpania i Portugalia. Niestety, Polska w tym rankingu plasuje się na 43 miejscu na 49 krajów i zajmuje ostatnią lokatę wśród krajów Unii Europejskiej, z wynikiem 13% na 100, w tym 0% w kategorii rodzina. 0% w kategori rodzina obok Polski odnotowują Litwa, Słowacja, Rumunia, Serbia, Turcja i Azerbejdżan.

Tymczasem Parlament Europejski w roku 2015 uznał, że możliwość zawierania jednopłciowych związków partnerskich i małżeństw jest podstawowym prawem człowieka. Została także przegłosowana rezolucja, uznająca tęczowe rodziny za pełnoprawne i zobowiązująca do uregulowania prawnego rodzicielstwa osób LGBTQ+ we wszystkich krajach europejskich.

Jak wygląda to zatem poza naszymi granicami?

Malta

Katolicka Malta zajmuje pierwsze miejsce w rankingu opracowanym przez ILGA-Europe przez 6 ostatnich lat. Poziom równouprawnienia osób LGBTQ+ na Malcie został oceniony na 93%, zaś w kategorii „rodzina” na 100%. Osoby nieheteronormatywne mogą zawierać konkubinaty, związki partnerskie (od 2014 r.) i małżeńskie (od r. 2017) na równi z parami heteroseksualnymi. Od 2014 r. pary jednopłciowe mają prawo do adopcji, a drugi rodzic może także adoptować dziecko partnera. W przypadku pojawienia się dziecka w rodzinie, drugi partner jest automatycznie uznawany za rodzica. Zarówno pary jednopłciowe, jak i lesbijki mają prawo do zapłodnienia in-vitro od 2018 roku. Kraj uznaje również rodzicielstwo osób transseksualnych. Co ciekawe, jeszcze w 2006 roku tylko 18 % Maltańczyków opowiadało się za legalizacją małżeństw jednopłciowych (sondaż Eurobarometr 66). Postęp, który dokonał się tam w ostatnich latach to prawdziwa rewolucja.

Holandia była pierwszym krajem, który zalegalizował małżeństwa jednopłciowe – miało to miejsce w 2001 roku, natomiast związki partnerskie osób tej samej płci na prawach małżeństw były tam możliwe już od roku 1998. W chwili obecnej kraj ten plasuje się za 13. miejscu rankingu z wynikiem 61 %, w tym 77% w kategorii rodzina. Śluby osób tej samej płci stanowią około 2% wszystkich ślubów, a na początku 2021 roku było tam ponad 20 tysięcy małżeństw jednopłciowych. Od 2001 r. Holandia zezwala na adopcję wspólną bądź jednego z rodziców. Jeśli chodzi o uznanie rodzicielstwa w przypadku sztucznego zapłodnienia, to jest ono automatyczne w wypadku nieznanego dawcy i małżeństwa bądź związku partnerskiego. W przypadku znanego dawcy, dziecko może uznać partner lub dawca. W przypadku par niebędących w sformalizowanym związku konieczna jest decyzja sądu. Zagraniczne akty urodzenia są uznawane.

Holandia

Wielka Brytania

Wielka Brytania zajmuje 11. miejsce w rankingu, otrzymując 64 % w ogólnej punktacji i 90% w kategorii rodziny. Od 2004 r. Brytyjczycy mogą legalizować jednopłciowe związki partnerskie na prawach małżeństw, zaś samo małżeństwo jest dozwolone w Anglii i Walii od roku 2013, w Szkocji od 2014 a w Irlandii Północnej od 2019. Istnieje możliwość wspólnej adopcji oraz adopcji dziecka partnera_rki a także automatyczne uznanie rodzicielstwa. Pary jednopłciowe i samotne lesbijki mają prawo do wspomagania rozrodu. Jeśli para lesbijek jest w związku małżeńskim lub partnerskim przed poczęciem, nasienie pochodzi z donacji a partnerka wyraża zgodę na zabieg, obydwie panie mogą zostać wpisane jako rodzice w akcie urodzenia dziecka. W przypadku samotnych lesbijek, jeśli zapłodnienie przeprowadzane jest w licencjonowanej klinice, dawca nasienia nie jest uznawany jako ojciec dziecka, a w akcie urodzenia figuruje jedynie matka.

Niemcy zajmują 15 pozycję z wynikiem ogólnym 52 % i 57% w kategorii rodzina. Od 2001 roku pary jednopłciowe mogą zawierać związki partnerskie na prawach małżeństw, od 2005 – konkubinaty, a od 2016 – małżeństwa i nie ma żadnych konstytucyjnych ograniczeń dla małżeństw związków nieheteronormatywnych. Pary mogą wspólnie adoptować dzieci, możliwa jest także adopcja dziecka partnera_rki. Natomiast nie jest umocowane prawnie wspomaganie rozrodu dla par jednopłciowych (u osób samotnych państwo nie pokrywa kosztów takiej procedury, w przeciwieństwie do związków heteroseksualnych), automatyczne uznanie drugiego rodzica oraz rodzicielstwo osób transpłciowych.

Niemcy

Hiszpania

Hiszpania to kraj, w którym wielu nieheteronormatywnych obcokrajowców zawiera związki małżeńskie bądź poddaje się technikom wspomaganego rozrodu. I nic w tym dziwnego, bo oprócz sprzyjającego klimatu, państwo oferuje wiele udogodnień dla par jednopłciowych i tęczowych rodzin. Od 2005 roku wszyscy Hiszpanie mogą zawierać jednopłciowe małżeństwa, a mieszkańcy przeważającej większości regionów mogą zawrzeć także związek partnerski bądź konkubinat. Możliwa jest wspólna adopcja i adopcja dziecka partnera, automatyczne uznanie rodzicielstwa a także wspomaganie rozrodu dla par jednopłciowych i samotnych lesbijek. Prawo nie reguluje rodzicielstwa osób transpłciowych. W ogólnym rankingu Hiszpania zajmuje 10. miejsce z wynikiem 65% i 90% w kategorii rodziny.

Portugalia to kolejny kraj przyjazny osobom LGBTQ+ i miejsce częstego zawierania ślubów przez zagraniczne pary jednopłciowe. Plasuje się na 7. pozycji, osiągając 65% w ogólnej punktacji i 90% w kategorii rodziny. Rejestracja konkubinatów jest tam możliwa od 2001 roku, a od 2010 istnieje możliwość zawierania jednopłciowych związków partnerskich i małżeństw. Nie ma żadnych konstytucyjnych ograniczeń dla małżeństw jednopłciowych, a od 2016 roku możliwa jest wspólna adopcja, adopcja dziecka partnera i automatyczne uznanie rodzicielstwa. Zarówno pary jednopłciowe, jak i samotne lesbijki mogą korzystać z wspomagania rozrodu. Prawo nie reguluje rodzicielstwa osób transpłciowych.

Portugalia

Węgry

Węgry są najwyżej uplasowanym krajem Grupy Wyszehradzkiej – zajmują 28. lokatę z wynikiem 31%, w tym 28% w kategorii rodzina. Węgry od roku 1996 oferują parom LGBTQ+ możliwość zawarcia konkubinatu, a od 2009 – związku partnerskiego z prawami zbliżonymi do małżeństwa, z wyjątkiem przyjęcia nazwiska partnera, domniemania ojcostwa, adopcji, automatycznego uznania drugiego rodzica i wspomaganego rozrodu. Wspomaganie rozrodu dostępne jest jedynie dla samotnych niepłodnych kobiet w zaawansowanym wieku, ale przesłanka ta stosowana jest dość swobodnie. Niestety, wprowadzona w 2013 roku poprawka do Konstytucji wykluczyła możliwość zawierania małżeństw przez osoby tej samej płci, zaś w 2021 r uniemożliwiono im formalnie rodzicielstwo i zakazano osobom samotnym adopcji dzieci. Tak więc Węgry pod względem równości osób LGBTQ+, w tym tęczowych rodzin, staczają się po równi pochyłej.

A jak to wygląda za naszą południową granicą? Cechy zajmują 33 miejsce na liście z wynikiem 26%, w tym 14% w kategorii rodzina. Od 2006 roku pary jednopłciowe mogą rejestrować związki partnerskie, mające zasadniczo takie same prawa jak małżeństwa heteroseksualne, z wyjątkiem adopcji dzieci. W 2021 r. Parlament przegłosował ustawę o równości małżeńskiej, jednakże Trybunał Konstytucyjny uznał ją za niezgodną z Konstytucją, podobnie jak prawo związków jednopłciowych do adopcji dzieci. Pary i osoby homoseksualne nie mają też prawa do sztucznego zapłodnienia. Rodzicielstwo osób transpłciowych również nie jest uznawane. Mimo tak słabego wyniku, Czechy są trzecim w rankingu krajem Grupy Wyszehradzkiej – wyprzedza je Słowacja z 30 lokatą, jednak w kategorii rodzina otrzymała ona, podobnie jak Polska, 0%.

Czechy

Przypisy
  1. Demagog – Ranking Rainbow Europe 2021. Jak wypadła Polska?
  2. Rainbow Europe – Report
  3. KPH – ZWIĄZKI OSÓB TEJ SAMEJ PŁCI W EUROPIE